76. Skansen w Kluszkowcach (Osada Turystyczna w Czorsztynie)

Zamysł wybudowania obiektu jako rezerwatu architektury, powstał na początku lat 90-tych, w związku z budową zapory wodnej na Dunajcu. Postanowiono przenieść wybrane obiekty budownictwa ludowego i uzdrowiskowo-willowego z terenów przeznaczonych pod przyszłe jezioro i przywrócić im pierwotną funkcję użytkową, zachowując ich bryłę i formę. Założono, że utworzona placówka turystyczna będzie ośrodkiem samo finansującym się.

Na terenie o powierzchni ponad 17 ha, została założona osada turystyczna, w której zgromadzono 20 pięknych, historycznych obiektów architektury drewnianej (willi i zagród) oraz zespół kamiennych piwniczek pochodzących ze wsi zalanych obecnie przez wody jeziora. W budynkach tych prowadzone są prace modernizacyjne mające na celu przystosowanie ich do funkcji pensjonatów, restauracji, gabinetów odnowy biologicznej, winiarni, wystaw i sklepów z rękodziełem i potrawami regionalnymi. Planuje się także budowę obiektów towarzyszących, między innymi: krytej pływalni, terenów rekreacyjnych i obiektów sportowych (trasy narciarskie, korty tenisowe, boisko wielofunkcyjne, lodowisko, tereny jeździeckie).

Modernizacja zabytkowych obiektów stworzy niepowtarzalną atmosferę miejsca i zapewni wysoki standard usług hotelowych i gastronomicznych. Wykorzystanie walorów środowiska naturalnego - przy rygorystycznym zachowaniu wymogów jego ochrony - da możliwość zaoferowania klientom różnorodnych form aktywnego wypoczynku w czystym ekologicznie otoczeniu. Zamierzenia te są istotnym składnikiem szerszej koncepcji utworzenia wokół Jeziora Czorsztyńskiego nowoczesnego kompleksu turystyczno-rekreacyjnego, o standardzie umożliwiającym konkurowanie z istniejącymi już, renomowanymi, centrami turystycznymi w Polsce i Europie.

Zabudowa osady została podzielona na dwa sektory - pensjonatowo-uzdrowiskowy i ludowy (wiejski). W obrębie drugiego znajduje się muzeum etnograficzne (na które została przeznaczona najcenniejsza zagroda - z pełnym pierwotnym wyposażeniem domowym i gospodarczym z 1909 r.) oraz uliczka malowniczych kamiennych piwniczek z drewnianymi spichlerzykami. W tym sektorze znajduje się również najstarsza (później nieco przebudowana) chałupa z 1898 r. W części pensjonatowo-uzdrowiskowej znajdują się duże budynki drewniane z przełomu wieków oraz z okresu międzywojennego.

W trakcie prac budowlanych, zarówno przy demontażu jak i montażu stojących obiektów, ściśle przestrzegano zasad konserwatorskich, jak przy realizacji typowych skansenów. Przez to została zapewniona autentyczność translokowanych obiektów i utrzymano ich wartości: zabytkowe, historyczne oraz dokumentacyjne. Bryły budynków zostały wiernie odtworzone, łącznie z detalami architektonicznymi na elewacjach. Wprowadzone zostały jedynie zmiany podyktowane współczesnymi wymogami, np. wnętrza obiektów przeznaczonych na cele hotelowo-gastronomiczne spełniają wysokie wymagania przyszłych użytkowników. Natomiast wyposażenie wnętrz stanowią przedmioty codziennego użytku (bardzo często już zabytkowe) pozyskane od miejscowych górali lub stylizowane meble wykonywane na zamówienie.

Najcenniejszą zagrodę, z jej pełnym wyposażeniem domowym i gospodarczym, przeznaczono na muzeum etnograficzne.